Osmanlı devleti bölüm 2

XVII. YÜZYILDA OSMANLI DEVLETİ (DURAKLAMA DÖNEMİ)

SİYASÎ OLAYLAR



XVI. yüzyılın sonlarında, Sokullu Mehmet Paşa'nın ölümünden sonra Osmanlıların hızlı gelişmesi durmuştur. XVII. yüzyıl boyunca İran, Avusturya ve Lehistan'la savaşlar olmuştur. Os­manlılar bu savaşların bir kısmında başarılı olur­ken, bazılarında da yenilmişlerdir.

Savaşların sonunda yapılan antlaşmalardan da önemli bir kazanç veya kayıpları yoktur.

XVII. yüzyılın sonunda yapılan II. Viyana ku­şatması ve sonrası savaşları ise Osmanlılarda gerilemeyi başlatmıştır.

Osmanlı - İran ilişkileri

Bu dönemde İran'da meydana gelen taht kav­galarından Osmanlı Devleti'nin yararlanma düşün­cesi, bu iki devleti bir kaç kez karşı karşıya getir­miştir: Çeşitli Antlaşmalar imzalanmıştır.

Ferhat Paşa Antlaşması (1590)

Şah Tahmasb'ın ölümü üzerine meydana ge­len iç karışıklıklardan dolayı Osmanlı Devleti bu ül­keye savaş açmış ve Azerbaycan, Gürcistan, Dağıstan'ı ele geçirmiştir. Yapılan antlaşma ile de bu toprakları ülkesine katmıştır.

NOT: Osmanlı Devleti'nin duraklama döne­minde en fazla toprak kazandığı antlaşmadır. Doğuda en geniş sınırlara kavuşmuştur.



Nasuh Paşa Antlaşması (1611)

Osmanlı Devleti'nin iç karışıklığından yararlan­mak isteyen İran savaş açarak Ferhat Paşa Antlaşması ile yitirdiği toprakları geri almıştır.

Osmanlılara yılda 200 yük ipek vermeyi kabul etti.

NOT: Osmanlılar doğuda ilk toprak kaybetmişlerdir.



Serav Antlaşması (1618)

İran’ın vergilerini ödememesi üzerine savaş açıldı. İranlılar Nasuh Paşa antlaşması koşullarına uyacaklarına söz verdiler.

Kasr-ı Şirin Antlaşması (1639)

İran'ın Bağdat'ı işgal etmesi sonucunda savaş başlamıştır. Savaşı Osmanlı Devleti kazanmıştır .

Bu antlaşmaya göre Azerbaycan, Revan İran'a, Bağdat Osmanlı Devletine bırakılmıştır.

NOT: Bu antlaşma ile günümüzdeki Türk-İran sınırı büyük ölçüde çizildi.





OSMANLI-LEHİSTAN SAVAŞLARI

(1620-1676)

Hotin Antlaşması (1621)

Lehistan'ın Erdel, Boğdan ve Eflak Beyliklerinin iç işlerine karışması üzerine II. Osman Lehistan üzerine sefere çıkar ancak kesin bir başarı sağlayamaz. Hotin Antlaşması imzalanır.

NOT: Genç Osman bu savaşta yeniçeri ocağının bozulduğunu görür, bu ocağı kaldır­mak ister. Ancak Yeniçeriler tarafından öldürülür.

Bucaş Antlaşması (1676)

Lehistan'ın Ukrayna kazaklarına saldırması ve Kazakların Osmanlı Devletinden yardım istemesi sonucunda IV. Mehmet Lehistan Seferine çıkar.

Lehleri yenerek Podolya, Galiçya'yı ele geçirir. Lehlerin Barış istemesi sonucunda Bucaş Antlaşması imzalanır ve Podolya toprakları Osmanlı Devletine bırakılır.

NOT: Osmanlı Devleti'nin toprak kazandığı son antlaşmadır. Batıda en geniş sınırlara kavuşmuştur.



OSMANLI - AVUSTURYA SAVAŞLARI

(1593-1669)

Zitvatoruk Antlaşması (1606)

Avusturya'nın Osmanlı topraklarına saldırması, Eflak, Boğdan, Erdel Beyliklerinin ayak­lanarak Avusturya tarafına geçmesi ile III. Mehmet

sefere çıkar. Eğri Kalesi'ni ele geçirir ve Haçova savaşını kazanır. Sonuçta Zitvatoruk Antlaşması imzalanır. Bu antlaşmaya göre : Kanije, Eğri, Estergon kaleleri Osmanlı Devleti'ne verilir.

Osmanlı padişahı ile Avusturya hükümdarı birbirine protokol bakımından eşit sayılacaktı.

NOT: Osmanlı Devleti, 1533 İstanbul Antlaşmasıyla Avusturya üzerinde elde ettiği üstünlüğü kaybetmiştir.



Vasvar Antlaşması (1664)

Erdel Beyliğinin isyan etmesi üzerine Köprülü Mehmet Paşa sefere çıkar isyanı bastırır. İkinci kez Fazıl Ahmet Paşa sefere çıkarak Avusturya ordu­sunu yener ve Vasvar Antlaşması'nı imzalar Buna göre Avusturya vergi vermeyi kabul eder, Uyvar Kalesi Osmanlı Devleti'ne Zerinvar Kalesi ise Avusturya'ya bırakılır.



II. Viyana Kuşatması ve Karlofça Antlaşması (1699)

Avusturya denetiminde bulunan Macar top­raklarında yaşayan halkın din ve mezhep özgürlü­ğüne karışması sonucunda Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Viyana'yı kuşatır. Ancak Avrupa devletlerinin birlikte hareket etmesi, Kırım Hanlığı'nın gereken desteği vermemesi Osmanlı Devleti'nin yenilmesine neden olmuştur.

Viyana Bozgununun Tarihteki Önemi:

Büyük başarılar sonucu kazanılan kale ve şehirler birer birer elden çıkmaya başladı. Avrupalılar kutsal ittifakı oluşturdular. Osmanlılar savunmaya, Avrupalılar taarruza geçti. Devletteki iç bozulmaların orduya yansıdığı görüldü.

Papanın teşvikiyle Venedik, Avusturya, Lehistan, Malta ve sonra da Rusya'nın katılımıyla kutsal ittifak oluştu. Osmanlı topraklarına saldırdı­lar. Osmanlı Devleti başarılı olamayınca, çareyi hü­kümdar değişikliklerinde aradı. Sırayla, II. Süleyman, II. Ahmet ve II. Mustafa başa geçti.

Zenta yenilgisinden sonra, İngiltere ve Hollanda (Felemenk)'nın aracılığıyla Karlofça Antlaşması yapıldı (1699).



Karlofça Antlaşmasına göre:

- Ukrayna ve Podolya Lehistan'a

- Mora yarımadası ve Dalmaçya kıyıları Venedik'e

- Temeşvar ve Banat dışında bütün Macaristan Avusturya'ya verildi.

Rusya İle de 1700'de İstanbul Antlaşması yapıldı. Buna göre;

- Azak kalesi Ruslara verildi.

- Ruslar İstanbul'da elçi bulundurma ve ser­bestçe ziyaret hakkı elde etmiştir.

NOT: Bu antlaşma ile Ruslar ilk kez Karadeniz'e inme olanağı elde ettiler.

Karlofça ve İstanbul Antlaşmalarının Önemi:

- Osmanlıların ilk toprak kaybettiği antlaş­malardır.

- Osmanlı Devleti'nin gerileme dönemi baş­ladı.

- Avrupalıların saldırıya geçmelerine olanak sağladı.

- Macaristan'ın kaybedilmesiyle, Osmanlı Devleti'nin Orta Avrupa egemenliği sona erdi.

- Karlofça Antlaşması, Osmanlı topraklarını paylaşmayı hedef alan ilk devletlerarası antlaşmadır.